Her sabah yeni bir GenAI haberi ile uyanıyoruz. Yat kalk yeni bir uygulama pazarda. Uygulamalar da GenAI uyumlu hale gelmeye başladı, birilerini işinden edecek ya da etti. İçine kapanıkların dışa dönükleşmesine olanak sağladı, dışa dönüklerin piyasa hakimiyeti bitti diyen de var. Kopyacılığın önü kesildi, gerçekten yaratıcı beyinlerin dünyası başladı diyen de var. Kürek ve yelkenin yerini buharlı makina, at arabasının yerini demiryolu, tarım işçisinin yerini traktörün alması gibi teknoloji işinden ediyor insanları, birim zamanda kazandığı ücretin değerini aşağıya çekiyor. İçten yanmalı motorların yerini elektrikli arabalar alırken fabrika işçilerinin yerini robotlar, ofis çalışanlarının yerini RPA, aktörün, sunucunun yerini GenAI uygulamaları alıyor.
Öte yandan maliyetler ve bağımlılıklar, hukuki sorunlar da beraberinde geliyor. Zekası ve yeteneği sınırlı insanların hangisine ne iş ne aş vereceğiz? Aramanın, oluşturmanın maliyetleri inanılmaz yüksek, şimdiye kadar bu maliyeti karşılayanlar bundan sonra da karşılayacak mı? “Ücretsiz” çalışan arama çubuğu gibi GenAI da ücretsiz çalışacak mı? Ya doğruluğu güvenirliği? Hakemli dergi gibi bunların da hakemi olacak mı? Ya Apple’ın iPhone 6’sında iddia edildiği gibi yavaşlatma, zorla güncelleme uygulamaları karşısında kim duracak? Devletlerin kendi LLM’leri, güvenilir kaynakları, milli kütüphaneleri, data setleri olacak mı? Bunların koruması kimde olacak?
Devasa ya da küçük ama özgün tematik data setleri, kirli ya da hatadan ari şekilde pazarda müşteri buluyor. Mamafih bu veri setlerinin içeriklerinin oluşturucuları bundan nasıl nemalanıyor? Tematik LLM’ler sayesinde yayıncıların, aktörlerin, haber spikerlerinin işleri de önümüzdeki dönem zorlaşacak gibi. Sesi muhteşem, esprileri sıradışı insanların sesleri ve yorumları ile haber sunmak, roller oynatmak ekranlarda mümkün olacak. Mesela “Hey Siri/Gemini/ChatGPT! Bana Türkiye’deki gündemi Bayan X’in sesi, Bay Z’nin esprileri ile 30 dakika içinde sesli olarak sun.” diyebileceğiz. Ya da reklam ajansı istediği nitelikte oyuncuyu sanal ortamda oluşturup tanıtım filmi yapabilecek. Bu durumda medya şirketinin, haber spikerinin, aktörün dünyası hasar almış olmuyor mu? Peki bu durumda LLM’in temelini oluşturan Bayan X’in ve Bay Z’nin bundan nemalanması mümkün olacak mı? Olacaksa nasıl bir takip mekanizması çalışacak? Bir defalık ödeme mi yoksa düzenli ödeme mi olacak? Peki kaç sene boyunca bu bedel toplanacak? Ya mirasçıları bundan nasıl faydalanacak? Kablo TV, telefon, sigorta şirketlerinin pazarlama dahilerinin buket sunumu (bundling) yeni dönemde de devam edecek mi? GenAI şirketler için analiz yaparken ne kadar özgün olacak?
Seyretmek istediğin sadece A, B, C kanalıyken, hiç seyretmediğin kanalları da ekleyip satacaklar mı? Sadece telefon konuşması yaptığın halde sana internet erişimi satan paketler olacak mı? Hani istediğin ev kredisi ama olmayacak bir risk için prim tahsil etmeden krediyi vermeyen şirketlerin ağına daha fazla mı düşeceğiz?
Sesinizin, görüntünüzün yani sayısal ortamdaki her türlü verinin “parasal” değeri var. Ara Güler’in avukatlara kızması aklıma geliyor. “Bunların yüzünden sokakta insan fotoğrafı çekemez oldum.” diyordu. Eskinin petrolü, yeninin verisi. Petrol savaşları ülkelerin sınırlarını yeniden çizdirmişti. Peki veri savaşları siyasi atlasta nasıl değişiklikler getirecek? Uluslararası hukuk gözden geçirilip, yeni ihtisas mahkemeleri kurulacak mı?
GenAI bireylerin mi kurumların mı daha çok faydasına olacak dersiniz? Kanunlar toplumun mu, bireyin mi, kapitalin mi, kurumların mı yararına düzenlemeler getirecek? Gelecekte GenAI uygulamalarını bilmeyen, ona doğru soruları oluşturamayan bireylerin iş bulmaları, kurumların ise hayatta kalması zorlaşacak mı? Acaba müfredat için bu yaz öğretmenleri ödevler ve değerlendirmeler için eğitmeli, sonrasında öğrencilerin bu konuda gelişmesini mi sağlamalı yoksa bu da bir furya, gelip geçer mi demeli?
