İSKİ Bilgi İşlem Dairesi Başkanı Tayfun İşbilen: “İstanbul kadar köklü ve güçlü dijital dönüşüm ile geleceğe hazırız”

İSKİ Bilgi İşlem Dairesi Başkanı Tayfun İşbilen: “Yaklaşık 7 milyon abone ile 16 milyonun üzerindeki İstanbullu’nun günde 14 milyonun üzerinde ürettiği bilgiyi işleyen İSKİ Dijital Dönüşüm ekibi olarak, kentin su ihtiyacını HPE teknolojileri üzerinde yapay zekanın gerçek deneyimini kullanarak çözüme kavuşturuyoruz.”

Sadece dört yıl önce başlayıp İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun vizyonunu da yansıtan bu büyük dijital dönüşüm, İSKİ bünyesinde atılan güçlü ve kararlı, bilinçli ve geleceğe dönük adımlarla sonuca ulaştı. Onlarca büyükşehir belediyesi ve dünyadaki birçok metropole de deneyim sunan bu dönüşümün öyküsünü İSKİ Bilgi İşlem Dairesi Başkanı Tayfun İşbilen’den dinledik… 

İSKİ için dijital dönüşüm denildiğinde, bunu bir fikir olarak nasıl tarif edersiniz?

18. yy. başlarında James Watt’ın geliştirmiş olduğu buhar makinesi sanayi devrimini tetiklemiş ve bu teknolojik bir devrim yaratmıştır. Böylece bilim, toplumun sosyo-ekonomik yapısını değiştiren önemli bir etken olmuştur. Dünyada bilim ve teknoloji alanında yapılan çalışmalar çok kısa sürede kendini yenilemekte ve neredeyse bugünün teknolojisi yarın için ilkel kalmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları, lazer, fiber optik, nanoteknoloji, robotik ve genetik mühendisliği alanındaki ilerlemeler toplumun hayata bakış açısını değiştirmiş ve insanlığın yeni arayışlar içine girmesini sağlamıştır.

Bilgi ve teknoloji alanındaki yeni uygulamalar, zaman ve mekân faktörlerini önemli ölçüde ortadan kaldırmaktadır. Yeni hizmet ve yönetim anlayışına göre kendilerini yeniden tasarlayan su ve kanalizasyon idareleri, akıllı uygulamalar sayesinde vatandaşla arasında bir bağ kurarak onların hizmetlerden yaralanma imkânlarını artırmaktadır. Teknolojiye sahip olmanın bir adım ötesinde yenilikçi ve fark yaratacak bilişim politikalarının planlanması, uygulanması, izlenmesi ve iyileştirilmesi için tüm aktörlerin etkin katılımını ve sorumluluk almasını gerektiren dijital uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Teknolojik yapılanmadan önce suyu anlatarak başlamak, yaptığımız işlerin anlamını ve büyüklüğünü çok daha iyi ifade edecektir. Su hayattır. İnsan hayata da anne karnındaki su ile hazırlanıyor. Büyümesi ve yaşama tutunması su sayesinde oluyor. Ne zaman bir zorlukla karşılaşsak veya başımıza bir şey gelse çevreden ilk duyulan söz, ‘bir bardak su verin’ olur. Bir yorgunluk anında veya bir misafirliğin başlangıcında da ilk soru ne içersiniz olur. Doğal olarak önce bir bardak su isteriz, rahat bir nefes almak için… Sonra içmek istediğimiz başka bir şey varsa onu isteriz. Ancak emin olun bu nezaket ikramlarının özü de sudur.

Tam da bu yüzden milyonlarca İstanbulluya sabahın ilk ışığından gece yatana kadar başucundaki bir bardak su kadar yakınız. O suyun güvenilir olması, o suyun kana kana gönül rahatlığıyla içilmesi için bütün süreçlerimizde teknolojiyi rehber alarak çalışıyoruz.

Vatandaşların kamu hizmetlerinden memnun kalması için yeni teknolojilerin etkin kullanımı zorunludur. Teknoloji kullanımının yaygınlaştığı bir toplumda vatandaşların görmek istediği kamu hizmeti anlayışı, klasik kamu hizmet anlayışından uzaklaşmış, farklılaşmış ve çoğalmıştır. Kamu kurumları, sundukları hizmetleri en etkin ve verimli şekilde yerine getirebilmek için bilgi teknolojilerinin kullanımı ve örgütsel bilgi sistemlerinin oluşturulması konusunda kararlar almaya başlamış ve kamu hizmetlerini, bilgi sistemlerinin oluşturulması yoluyla sunmaya yönelmişlerdir. Son zamanlarda, kamu yönetimi için veya gerekli altyapı çalışmalarını tamamlamak için birçok yeni bilgi teknolojileri uygulamaları oluşmuştur. E-devlet, e-belediyeler, e-randevu sistemi ve akıllı şehirler bu teknolojik gelişmelere örnek olarak verilebilir.

Artık genç-yaşlı neredeyse herkesin bir akıllı cihazı var. Kurumlarla olan tüm ilişkilerimizi elimizdeki telefonlardan yönetiyoruz. Son zamanlarda kamu yönetiminde kullanılan ya da kullanılabilmesi için gerekli altyapı çalışmalarının yapıldığı çok sayıda yeni bilgi ve iletişim teknolojileri uygulamaları görülmektedir. 

Bu bakış açısından yola çıkarak, İstanbul halkına en kısa sürede en iyi çözümleri sunabilmek için “Mobil İSKİ”, “web sitesi”, “e-şube”, “e-devlet”, “İstanbulSenin” ve “Askıda Fatura” gibi uygulamalar geliştirdik ve entegrasyonlar yaptık. Gelen istek ve taleplere daha hızlı cevap verebilmek ve İstanbul halkına daha iyi hizmet edebilmek için diğer kamu kurumları ile sürekli iş birliği halindeyiz.

Biz İSKİ olarak bir musluğu veya vanayı açıp kapamanın çok ötesindeki bir vizyonla hizmet veriyoruz. Bu kentteki her yaştan ve her kesimden vatandaşın karşısına günde birçok kez çıkıyoruz. Sabah güne başlamak akşamları da huzurlu bir uyku için gereken suyun her bir damlasının kontrolünü elimizde tutmak için çalışıyoruz.

“Bilgisayarla iş yapmanın” çok ötesine geçen bu vizyon sayesinde İSKİ Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı 273 kişilik deneyimli kadrosu ve iş ortaklarıyla her alanda teknolojiyi kullanmaktadır. Bunu nasıl anlatabiliriz diye konuştuğumuz toplantıların ortak sonucu şu oluyor: Personelimizin bindiği bir servis aracından size rahat nefes aldıracak bir bardak suyunuzu içene kadar her anı teknoloji ile yönetiyoruz. Oluşan bir arızayı giderirken, fatura öderken, abonelik yapmak isterken veya diğer işlemlerde de kullandığımız sistemlerimizin sürekliliğini sağlıyoruz ve yeni gelişen teknolojik çözümlerle de İstanbulluların yaşamını kolaylaştıran bir vizyon ortaya koyuyoruz.

Su, yaşam ile toplum sağlığının korunmasında önemli bir rol oynar. Türkiye gibi su kaynakları bakımından kısıtlı imkânlara sahip ülkeler su kaynaklarını en iyi şekilde yönetmek, kullanmak ve korumak zorundadır. Su bir kamu malıdır ve bundan dolayı suyla ilgili sunulan hizmetlerin kamunun sıkı kontrolü altında olması gerekir.

Su dağıtımını sağlayan kurumların temel görevi, suyu kaynağından alıp belirli işlemlerden geçirerek tüketiciye ulaştırmak ve bu süreçte de suyun temiz ve kaliteli olmasını sağlamaktır. Teknolojinin her alanda kendini hissettirmesi ve hayatın vazgeçilmez bir parçası olması ile birlikte, su ve kanalizasyon idarelerinde akıllı su yönetimi uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır. Su dağıtımında kullanılan sistemlerinin verimliliğini ve kapsamını artırmak için yenilikçi ve yerel koşullara uyumlu teknolojiler kullanarak suyu etkin bir şekilde yönetmek gerekmektedir.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de suyun yönetimiyle ilgili yeni uygulamalar geliştirilme çalışmaları yapılmaktadır. Akıllı su yönetimiyle su tasarrufu sağlanması, altyapısal sorunların azaltılması ve su kalitesinin izlenmesi hedeflenmektedir. Suyun akıllı yönetimi; coğrafi bilgi sistemleri tabanlı su dağıtımı ve şebeke yönetimi, enerji yönetimi, akıllı sayaç uygulamaları yönetimi, kayıp ve kaçakların tespiti, atık su yönetimi, varlık yönetimi, abone mukavele-tahakkuk-tahsilat işlemlerinin yönetimi gibi uygulamaları içermektedir.

Bu değerli vizyonla geliştirdiğiniz bir yapı görüyoruz. İBB’den itibaren başlayan bu vizyon temelinde, İSKİ’nin teknoloji yapılanmasını ve buradaki büyüklüğü anlatır mısınız?

İSKİ’de İstanbullular ve onların suyu için kullandığımız teknolojilerin sürdürülebilirliği İSKİ Bilgi Teknolojileri (BT) çalışanları tarafından yapılmaktadır. Bilgi işlem birimi olarak, İSKİ’nin teknolojik ihtiyaçları karşılamak ve bilgi teknolojileri altyapısını yönetmek amacıyla 4 müdürlüğümüz bulunmaktadır: Yazılım Geliştirme, Bilgi Teknolojileri, Elektronik ve Haberleşme ile Coğrafi Bilgi Sistemleri. İSKİ’nin teknolojik altyapısını bu anlamda şöyle özetleyebiliriz:

• Abonelerimize yönelik altyapı ve yazılımlar:

Bu kentte yaşayan milyonlarca vatandaşın sözleşme yapmasından fatura oluşturulmasına, ödeme servislerinden itiraza, arıza ve şikâyetlerden bilgilendirme hizmetlerimize kadar tüm süreçlerden biz sorumluyuz. Tüm süreçlerin oluşturulması ve bu işlemlerin sürekliliği İSKİ BT personeli tarafından yapılıyor. Artık vatandaşlar şubeye gitmeden abonelikten sözleşme iptaline kadar tüm işlemlerini e-şube, e-devlet, mobil İSKİ ve çağrı merkezinden halledebilmektedir. Biyometrik imza uygulaması sayesinde, vatandaşlarımız abonelik işlemlerini tablet üzerinden kâğıt kullanmadan yapabilmektedirler. Böylece abonelik işlemleri hızlanmış oldu ve kağıt tasarrufu sağlandı. Ayrıca belgeler dijital arşive otomatik olarak aktarıltıldığı için fiziksel dosyalama işlemlerinde azalma sağlandı.

• Su yönetimine yönelik altyapı ve yazılımlar:

İSKİ olarak birincil görevimiz suyun vatandaşlarımıza temiz ve kesintisiz bir şekilde ulaşmasını sağlamaktır. Bu süreçler bir musluğu açtığınızda suyun akabilmesi için suyun kaynağından alınıp arıtılmasıyla başlıyor. Ardından aboneye ulaşmasının izlenmesi de çok önemli. Abonelerimiz tarafından tüketilen suların zaman yitirmeden toplanıp arıtılmasına kadar uzun ve ciddi bir süreç yaşanmaktadır. Bunların her biri milyonlarca abone düşünüldüğünde başlı başına büyük operasyonlardır.

• Su yönetiminde büyük veri işlerken yapay zekâ kullanımı:

Özel olarak altını çizmek isterim ki, su kıtlığı günümüz dünyasında bugünün olduğu kadar geleceğin de sorunu olarak karşımıza çıkıyor. BT teknolojilerini kullanarak suyun her aşamasındaki süreci izliyor ve yönetiyoruz. Bunun için yürüttüğümüz bir projemiz var. Projemiz yapay zeka kullanarak su tüketimi tahminleme üzerinedir. Bu proje ile abonelerin, su kullanımı ve demografik bilgileriyle sınıflandırılması, abonelerin taleplerinin analiz edilmesi ve tüketimlerini etkileyen faktörlerin etki analizi yapılması, taleplerinin gelecek dönemler için yapay zeka modelleriyle tahminlenmesi ve farklı metreküp kademelerinin ve kademe fiyatlarının simüle edilerek aboneler üzerindeki etkisinin araştırılması ve optimum su fiyatının belirlenmesi planlanmaktadır.

• Operasyonel birimler için teknoloji kullanımı:

Mevcut ve her geçen gün büyüyen ekibimizin geleceğe yönelik kararlar alabilmesi için BT verilerine ihtiyaçları olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Kişilerden bağımsız olarak geleceğe dönük kararlar alabilmek ve süreçleri daha iyi hale getirebilmek için teknolojiyi kullanmaya büyük bir önem veriyoruz. İSKİ Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı olarak, bütün bu teknolojik operasyonu yürütürken, tüm birimlerimizle kullanılacak uygulamalar ve analizlerle ilgili ortaklaşa çalışmalar yürütüyoruz.

Abonelerimize ait sayaç okuma, açma-kapama, bakım, arıza ve ıslah operasyonları saha ekiplerince yoğun bir çalışma ile yapılmaktadır. Saha operasyonları haftanın 6 günü fiili olarak yürütülmektedir. Su ve kanal arızalarında ise 7 gün 24 saat mantığı ile çalışılmaktadır. Okuma operasyonu ortalama 1000 okuyucu ile yürütülmekte olup günlük işlem hacmi (okunan fatura sayısı) ortalama 220 bin adettir. Operasyona konu olan okuma verisi, algoritmaya bağlı olarak otomatik çalışmakta olup sahadan alınan datayı tasnif etmekte ve ilgili ekibe göndermektedir. Verinin okuma firmasına ulaşmasına müteakip işlemler operatör marifetiyle manuel yönetilmektedir.

Son 1 yılda 20 bin su arıza ve 27 bin kanal arıza çağrısı çözüme kavuşturulmuştur. Aylık ortalama; 1700 su arıza, 2250 kanal arıza çözüme kavuşturulmaktadır. Bu işlemler 5 ila 8 saat içerisinde tamamlanmaktadır. Benzer iş mantığı kapama-açma ve su ve kanal arıza operasyonlarında da yürütülmektedir. Yani kapama limitini dolduran aboneler için otomatik kapama, borcunu ödeyen aboneler için otomatik açma, CRM üzerinden girilen çağrının teyiti sonrası arıza girişi ve ıslahı veya planlı arıza girişleri manual yapılmakta ve saha ekiplerine aktarılmaktadır.

Saha servis yönetiminde okunacak sayaçların belirli bir algoritma dâhilinde gruplanması yürüme mesafesi ve sağlıklı okuma süresine uygun olarak dağıtılması dinamik algoritmalarla yapılmaktadır. Sahanın durumu, personelin durumu, işin yoğunluğu ve takvime bağlı olarak operatör (saha sorumluları) tarafından atanmaktadır.

• Personele sunduğumuz altyapı ve yazılımlar:

Kurumumuzda çalışan personelin bineceği servisten servis güzergâhına, ofislerimize girişte kart basmasından sorumlu olduğu işlerin tanımlanması ve maaş ödemesine kadar tüm süreçlerimizde kendi geliştirdiğimiz altyapı ve yazılımlar kullanılmaktadır.

Bu bağlamda son olarak Bilgi İşlem altyapısının sürekliliğini ve güncelliğini sağlamamız için kendimize yaptığımız yatırımlar var. Yazılım, donanım (server, switch, firewall gibi) ve insan kaynağı üzerine projelerimize büyük bir heyecanla devam ediyoruz. İBB Başkanımız Ekrem İmamoğlu’nun göreve geldiği 2019 yılında başlattığımız yatırımların ve birlikte geliştirdiğimiz vizyonun meyvelerini de 2024 yılında toplamayı hedefliyoruz.

2023 yılında hangi projeleri yürüttünüz? İSKİ’nin 2024 ajandasında neler var?

Kurum ihtiyaçlarına özel yazılımlar geliştirerek iş süreçlerimizi geliştirme yolunda çalışmaktayız. Mobil uygulamalar, web tabanlı yazılımlar ve daha fazlası için geliştirmeler yapmaktayız.

Yazılım alanında yaptığımız en köklü değişim yaklaşık 20 yıldır kullanılmakta olan uygulamaları değiştirmek oldu. Kurumun ERP yazılımı, günlük gereksinimlere cevap vermekten uzaklaştığı noktada bütünlüğünü yitirmişti. Uygulamalar dağınık ekranlarda karmaşık bir süreçle yönetilmekteydi. Veri işleyen yapıların dağınık olması, bütüncül bir yaklaşımı engelleyen unsurların başında geliyordu.

Abone verisinden sosyal medya ve sahadaki IoT cihazlarına kadar elde edilen verilerin bütün bir sistemde birbirine entegre edilmesi gerekiyordu. Kurum uygulamalarının, bilişim teknoloji bileşenlerinin büyük bir bölümü kullanım ömrünü yitirmiş ve bu sistemler ile devam etmek daha maliyetli oluyordu. Biz de bütün bu etkenlerden yola çıkarak kurum içi ve aboneye yönelik uygulamalarımızı iki fazda dönüştürmeye başladık. Birinci fazımız abone uygulamaları ve web sitesi üzerine kurgulanmıştı. Öncelikle internet (www.iski.gov.tr) sitemizi devreye aldık. 2024 sonuna kadar da birinci fazı bitirmeyi planlıyoruz.

Bu dönüşüm macerası kapsamında, veritabanı optimizasyonu için abone ve kurum içi uygulamalarımız taşınarak İSKİ’nin veritabanı işlem performansı yaklaşık 8 kat artmıştır. Bunlara paralel olarak İSKİ’nin 15 yıldır kullanılmakta olduğu CBS tabanlı uygulaması İSKİ Altyapı Bilgi Sisteminin teknolojik altyapısını değiştirerek açık kaynak kodlu veritabanı ve yazılımlarla sistemi yeniden tasarlayıp devreye aldık. Yeni CBS altyapımız  masaüstü, web ve mobil plaformlar aracılığıyla yaklaşık 1500 kullanıcısına hizmet vermektedir. İstanbul’un tüm mekânsal verilerinin raporlanabilir, sorgulanabilir ve analiz edilebilir olduğu yeni uygulama ile diğer sistemlerle entegrasyon süreçlerimiz daha kolay hale geldi.

2024 ajandamızda en az 2023 iş süreçleri kadar yoğun geçecek;

• Buluta geçiş
• Erken Uyarı Ve Aldatma Platformu, Gelişmiş Saldırı Tespit, Analiz ve Koruma Sistemi’nin kurulması
• Büyük veri işlenmesi ve yapay zekâ kullanımının kurum genelinde yaygınlaştırılması
• Dijital dönüşüm uygulamalarının yayına alınması ile değişim ve dönüşüm yönetimi
• Kablosuz network ağının yenilenmesi ve yaygınlaştırılması
• Masaüstü sanallaştırma (VDI) uygulamalarının kurulması.

Bunlara paralelde yürüttüğümüz coğrafi bilgi sistemleri dönüşümümüzü tamamladık. Bu proje ile yaklaşık 15 yıldır kullanılan ve güncel teknolojilere cevap vermekte zorlanan CBS altyapısını değiştirerek, kullanıcı dostu arayüzler ve daha stabil çalışan bir uygulama devreye aldık. 

2024 ajandamız da en az 2023 iş süreçleri kadar yoğun geçecek;

– SIEM Log İzleme, Yeni Nesil Güvenlik Duvarı, Erken Uyarı Ve Aldatma Platformu (Fortinet), Gelişmiş Saldırı Tespit, Analiz ve Koruma Sistemi İle Lisans Aboneliği Temini (Trend Micro), Dijital Dönüşüm Faz 2, CBS Dönüşüm Faz 2,
– Büyük veri işlenmesi ve yapay zekânın kullanımının kurum genelinde yaygınlaştırılması,
– Dijital dönüşüm uygulamalarının yayına alınması ayrıca değişim ve dönüşüm yönetimi,
– Kablosuz network, VDI uygulamaları ve Yeni Güvenlik uygulamaları ile ilgili projelerin altyapı çalışmaları ve POC süreçleri.

Kamu Su Kurumları (Water Utilities) giderek dijitalleşiyor. İSKİ bu çerçevede sahadaki ağını nasıl kontrol ediyor? Akıllı çözümlerde neler yapıyorsunuz?

İdaremiz yapısı gereği toplam 268 lokasyonla geniş bir alana hizmet vermektedir. Hem kullanıcı networkü hem de SCADA networkümüz bulunmakta olup her iki ağ da kullanım amacı ve riskleri itibariyle birbirinden farklıdır. Bu nedenle bu iki ağı birbirinden izole etmek amacıyla dinamik VPN teknolojilerini kullanmaktayız. Yine sahada çok çeşitli cihazlar (bilgisayar, yazıcı, RTU, PLC, PDKS vb) ağımıza bağlanmakta. Bu cihazların kontrollü bir şekilde ağa bağlanması için NAC çözümünü devreye aldık.

Sahada görev yapan personellerimiz için geliştirdiğimiz mobil uygulamalar sayesinde (su arıza, kanal arıza, iş emri, sayaç okuma gibi güncel işlerde) cevap verme süremizi kısaltarak vatandaşımıza daha hızlı hizmet vermeyi sağlıyoruz.

Ayrıca İsttelkom İle yürüttüğümüz “Yapay Zeka Destekli Su Tüketimi Tahminleme” projesini yürütmekteyiz. Bu projede büyük veri ve yapay zeka teknolojilerinden yararlanmaktayız.

Giderek dijitalleşen utility için siber güvenlik çok önemli. Bu konuda neler yapıyorsunuz?

Günümüzün dijital çağında, siber güvenlik giderek daha fazla önem kazanmaktadır. İnternet, bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve diğer dijital teknolojiler hayatımızın her alanını etkilemiş durumda. Bu teknolojiler sayesinde bilgiye daha hızlı ve kolay erişebiliriz, iletişim kurabiliriz ve işlerimizi halletmek için verimli araçlar kullanabiliriz. Ancak bu dijital bağlamda ortaya çıkan büyük fırsatlar aynı zamanda büyük tehditleri de beraberinde getiriyor. Siber suçlar, veri ihlalleri ve diğer siber tehditler, bireylerin, şirketlerin ve hükümetlerin güvenliğini ciddi bir şekilde tehdit etmektedir. Bu nedenle siber güvenlik, modern toplumun en önemli meselelerinden biri haline gelmiştir.

Teknoloji, süreç ve insan kaynakları kullanılarak idaremiz sistemleri tarafından üretilen, iletilen ve saklanan bilgiler bizim için çok önemli. Bu anlamda yasal yükümlülükler ve standartlar kapsamında gizliliği, bütünlüğü ve erişilebilirliğini sağlayarak ve gelişen teknolojileri takip ediyoruz. Bunların birleşimi olarak da İSKİ personeline ve İstanbullulara daha kaliteli, daha güvenli hizmetler sunmaktır.

‘Bir zincir ancak en zayıf halkası kadar kuvvetlidir’ prensibinden hareketle, siber güvenlik alanında da en zayıf halka, ‘insan faktörü’ olarak nitelendirilen kullanıcılardır. Bu bilinçten hareketle tüm kurum çalışanları, siber saldırıların potansiyel tehditlerini ve nasıl önleyebileceklerini anlaması gerektiğine inanıyoruz. İdaremiz düzenli olarak güvenlik bilincini artırmak için tüm çalışanlara siber güvenlik farkındalık eğitimleri vermekte ve güvenlik politikalarının önemini vurgulamaktadır.

Güçlü Şifre ve Kimlik Doğrulama Politikaları ile çok faktörlü kimlik doğrulama gibi ek güvenlik önlemleri uygulamaktadır. Güncel güvenlik duvarları ve antivirüs yazılımları gibi güvenlik önlemleri kullanarak, ağdaki kötü amaçlı yazılımlarla saldırıların tespit edilmesi ve engellenmesi sağlanmaktadır. 

Güncel yazılım ve yama yönetimi politikaları ile idaremizde kullanılan istemci ve sunucular güncel tutulmakta ve güvenlik yamaları düzenli olarak uygulanmaktadır. Düzenli olarak sistem ve uygulama zafiyet taramaları yapılmaktadır. Sızma testi hizmeti alınmakta ve belirli periyotlarla yaptırılmaktadır.

Bu bağlamda İstanbullulara sunduğumuz hizmetlerin güvenliği adına siber tehditlere karşı güçlü koruma sağlayan güvenlik yazılımları ve süreçlerini yönetiyoruz. Bu alanda da 2021 yılında “Ağ Erişim Kontrol Sistemini’’ devreye aldık. Böylece bilgi teknoloji sistemlerine, kötü niyetli sızma ve kurum ağları üzerinden yapılabilecek siber saldırılara karşı önlem alınması sağlanmıştır.

2023 yılında “Ağ Tabanlı Saldırı Tespit Ve Önleme” devreye alındı. Böylece ağ trafiğinin içerisindeki zararlı bağlantıların, zararlı hareketlerin tespit edilerek kurum dışından ve kurum içi ağlar üzerinden gelen saldırıların önlenmesi ve durdurulması sağlanmıştır.

Yine 2023 yılında “Veri Sızıntısı Önleme” devreye aldık. Böylece kurum verilerinin ilgili birimler dışındakilere erişiminin engellenmesi, verilerin gizlilik ve bütünlüğü sağlanmıştır.

Ağ Erişim Kontrolleri ile ağ erişimi kısıtlanarak yetkisiz erişimi ve hareketleri engelleyen ağ erişim kontrol politikaları uygulanmaktadır. Ağdaki anomaliler analiz sistemleri ile tespit edilmektedir. OT/IT ağlarının birbirinden ayrılması için segmentasyon yapılmaktadır. OT yapısı için özel güvenlik çözümleri kullanılmakta ve teknolojik gelişmeler takip edilmektedir. Bunun için SCADA IPS imzalarını kullanıyoruz. Tuzak sistemlerin tanımlanması ve tamamlanması için de süreçlerimizi yönetiyoruz. Email ile gelebilecek ataklara karşı mail güvenlik ve mail kum havuzu teknolojileri kullanıyoruz.

Düzenli veri yedeklemesi yapılmakta ve veri kaybı durumunda hızlı bir kurtarma süreci sağlamak için güvenli bir yedekleme stratejisi geliştirilmektedir. Sistemlerimiz erişilebilirlik ve veri kaybı açısından farklı veri merkezleri üzerinde yedekli olarak konumlandırılmaktadır.

İdaremiz ağları sürekli olarak 7/24 izlenmekte, şüpheli aktiviteler ve saldırı girişimleri tespit edilmektedir. BTK-USOM ve açık kaynak siber istihbarat bildirimleri takip edilerek gerekli önlemler alınmaktadır.

Teknoloji altyapınızın modernleşmesi çerçevesinde neler yaptınız?

İSKİ, mobil uygulama ve faturalama sistemi gibi yeni hizmetler sunmak için ek bilgi işlem gücüne ihtiyaç duyuyordu. Kurumun depolama kapasitesi, sınıra yaklaşmıştı ve buna bağlı oluşabilecek plansız kesintileri önlemek için sistemleri modernize etmek gerekiyordu. Ayrıca sistem arızası veya siber saldırı durumunda hizmet sürekliliğini sağlamak için harici bir veri merkezinde yeni bir felaket kurtarma sistemi kurmaya ihtiyaç vardı.

Bu dönüşümün bir parçası olarak İSKİ, uzak konumdaki 33 dosya sunucusunu ve depolama sistemini konsolide etmek için HPE GreenLake for Private Cloud Business Edition çözümünü tercih etti. HPE InfoSight’ın BT operasyonları için sunduğu gelişmiş yapay zekâ (AIOps) yardımıyla sorunları önceden tahmin eden ve önleyen İSKİ, uygulama performansını iyileştirdi ve yüzde 99,9999 hizmet sürekliliği garantisiyle daima hizmet veren, esnek bir sisteme sahip oldu. Yeni HPE GreenLake çözümü, İSKİ’nin su yönetimine dair SCADA sistemleri, faturalama, mobil uygulama ve Active Directory, Exchange ve diğerleri dahil olmak üzere çeşitli Microsoft çözümlerine ait iş yüklerini çalıştırıyor.

Orta katmanda Weblogic yıllar boyunca İSKİ’ye hizmet etmiş bir ürün. Microservice mimarisi, büyük ve karmaşık yazılım sistemlerinin geliştirilmesi ve işletilmesi için kullanılan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, yazılım uygulamalarını küçük, bağımsız hizmetlere bölmeyi ve bu hizmetleri farklı teknolojilerde ve farklı ekipler tarafından geliştirmeyi teşvik eder. Bu gelişmelerin ışığında Orta katmanda microservice mimarisine geçme kararı aldık. 2023 yılı bitmeden 185 Çağrı Merkezi santral altyapımızı IP santrale geçirmeyi planlıyoruz.

“BT omurgamızı HPE GreenLake hibrit bulut hizmetleriyle güçlendirdik”

BT altyapımızdaki sorunlar, şehirdeki milyonlarca hane ve işletme için derin sonuçlara neden olabilir. Bu tür sorunların önüne geçebilmek için BT omurgamızı HPE GreenLake hibrit bulut hizmetleriyle güçlendirme kararı aldık. Bize garantili veri kullanılabilirliği ve talebe göre ölçeklendirme ve teknolojimizin performansını vatandaşlarımızın ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde ayarlama esnekliği sağladı. BT altyapımız artık daha basit, kontrolü daha kolay ve daha düşük toplam işletme maliyetiyle birlikte sunuluyor. Su temini gibi kritik öneme sahip altyapılar, tavizsiz düzeyde güvenlik ve kullanılabilirlik gerektirir. Bunları İSKİ’ye HPE GreenLake for Private Cloud Business Edition aracılığıyla sağlayabildik.

Globaldeki diğer utility şirketlerini takip ediyor musunuz? Bunlarla kıyaslandığında İSKİ’nin bulunduğu yeri nasıl değerlendiriyorsunuz? Hedef belirlediğiniz ve gideceğiniz nokta neresi olmalı?

Hem yurt içi hem yurt dışı su idareleri ile iletişim halindeyiz. Globale baktığımızda abone sayısı, hizmet ettiğimiz vatandaş sayısı, suyun taşınması atık suların arıtılması ve in-house BT altyapısını kendi içinde barındıran su kurumu olarak İSKİ diğer su kurumlarından ayrılıyor. Kullanılan teknolojiler ve beraberinde gelen uygulamalar konusunda beğendiğimiz projeleri kendi kurumumuza kazandırmaya çalışıyoruz. IT her yerde IT ama iş yapış biçimi, hizmet edilen kesime, kurum kültürüne göre değişiklik gösterebiliyor.

Örneğin, Hollanda da sabit fatura uygulaması kullanılmaktadır. Bu uygulama ile su kullanım miktarı aboneden taahhüt alınarak belirlenmektedir. Yılda bir OCR teknolojisi kullanılarak, fiziksel personel göndermeden aboneden fotoğraf alınarak, eksik ya da fazla kullanımlar belirlenebilmektedir. Bu uygulama karbon salınımını azaltarak enerji ve maliyet verimliliği sağlamaktadır. Fransa’nın akıllı sayaç bakımından Türkiye’ye oranla daha ileride olduğu görülmektedir. Burada kullanılan teknolojiden ilham alarak başlattığımız proje ile 100.000’e yaklaşan akıllı sayaç sayımızı 2024 yılında artırmayı hedefliyoruz. Birebir aynı projeleri yürütmeye çalışmak yerine diğer kurumlardan ilham alıyoruz. Bunun da en yakın tanığı 7 milyona yaklaşan abone sayısı ve onlarla birlikte su tüketicisi olan milyonlarca İstanbullu hemşehrimizdir.