CIO’nun değişen rolü

Bilgisayarlı rezervasyon sistemini ilk kez 1965’ten American Airlines’ın kullanmasından bu yana CIO’ların şirketlerin yönetiminde rolü büyük bir değişim gösterdi.  

Behçet Yumrukçallı / NetApp Türkiye Genel Müdürü

Uçak bileti rezervasyonları 1960’lardan önce şaşırtıcı bir şekilde makine kullanmadan, elle yapılıyordu. Seyahat acenteleri yaklaşan uçuşlara koltuk ayarlamak için el yazısıyla yazılmış biletleri ve yazı tahtalarını kullanıyordu. Ta ki 1965’te American Airlines, iki merkezi işlem birimi, binlerce bağlantı ve milyonlarca satır kod kullanan bilgisayarlı rezervasyon sistemi Sabre’yi devreye sokana kadar. Sabre sayesinde kısa sürede günde 40 bin rezervasyona kadar çıkıldı ve American Airlines bu yöntemle IT’yi bir rekabet avantajına dönüştürmüş oldu. Aynı zamanda rakiplerine göre daha az çalışanla daha iyi müşteri hizmeti sunmaya başladı.

Anabilgisayarlar ve üzerinde çalışan yazılımlar, o yıllarda şirketler için devrim niteliğinde olmasına rağmen, yalnızca seçkin mühendislerin dahil olabildiği bir tür ruhbanlık mertebesi anlamına geliyordu. Ancak PC Çağı bu durumu değiştirdi ve uzman teknoloji yazarlarından biri olan Nicholas Carr’a göre “hesaplamayı demokratikleştirerek bilgisayarı kurumsal veri merkezlerinden ve IT departmanlarından kurtardı, evrensel bir işletme aracına dönüştürdü.” IT departmanlarının işi ise, o yıllarda sunucuların uğuldamasını sağlamak, PC’leri çalışır durumda tutmak ve yıllık bütçe kesintilerini gerçekleştirmekti. Şirketlerin IT liderleri, yani CIO’lar, artık oyunun kendileri için sona erdiğini düşünmeye başlamıştı. En azından bir süre için…

IT’de yeni akım

Günümüzde bir değil, birden fazla inovasyonun yol açtığı büyük bir IT devrimi yaşıyoruz. CIO’ların görev ve katkıları ise şimdi yeniden sorgulanıyor çünkü Gartner’ın hazırladığı CIO anketine göre önümüzdeki 10 yılın en yıkıcı teknolojileri mobil (yüzde 70), büyük veri ve mantıksal analiz (yüzde 55), sosyal medya (yüzde 54) ve bulut (yüzde 51) olacak. Bu yeni teknolojiler sadece IT’yi değiştirmekle kalmıyor, aynı zamanda işin doğasını da değiştiriyor. Örneğin; araba şirketleri artık yalnızca diğer araba şirketleri ile rekabet etmiyor. Sosyal medyadan ilham alan, bulut sağlayıcılı “carpooling” adı verilen ortak kullanımlı araba hizmetleri (örn: BlaBlaCar), akıllı telefonlardaki taksi ve limuzin uygulamaları (örn: Hailo, Uber) ve saatlik araç kiralama hizmetleriyle (örn: ZipCar) de rekabet ediyorlar.

İşletmeye değer katma

IT oyunu değiştirirken oyunun kendisi de her zamankinden önemli oluyor. Peki, bugün CIO’nun rolü tam olarak nedir? Bazıları hala CIO’ları, bilgisayar setlerini, odalar dolusu sunucuyu, bağlantıyı sağlayan ağları ve çalıştırdıkları yazılımları yöneten kişiler olarak görüyor. Ancak, yüz yüze kaldığımız inovasyonlar tüm IT altyapısını ürüne dönüştürmeye başladı bile. Hatta satın alma fonksiyonunu ve hizmet araçlarını da… Bu durumda mevcut altyapı, tıpkı masaüstü bilgisayarlar gibi, bir süre sonra hiçbir rekabet avantajı sunmamaya başlayacak. Bu nedenle her geçen gün daha fazla CIO, maksimum yatırım getirisi elde etmek için kendisini geleneksel IT’nin sınırları dışında yöneticilik yaparken bulacak, “Dijital fırsatları yakalamak ve değerin hasadını biçmek için daha fazla sorumluluk alacaklar.” Artık CIO’ların önceliği, her şeyden önce iş hedeflerini tutturmak olacak. Bu yeni fırsat ve sorumluluklar, her bir CIO’nun bireysel olarak kendi sorumluluk portföylerine dahil edebileceği yeni görevleri de beraberinde getiriyor.

CIO’nun yeni görevleri

Dijital Teknolojilerden Sorumlu Başkan (Chief Digital Officer – CDO)

Gartner’a göre; bugün mevcut CIO’ların beşte biri, şirketin dijital dönüşümü ve yönettikleri dijital kanallar nedeniyle zaten CDO’nun sorumluluklarını üstlenir durumda. Ancak yalnızca şirketlerin yüzde 5-6’sında bu unvan mevcut. The Economist dergisine göre asıl risk, CIO’nun rutin işlere bakması ve CDO’nun en yeni teknolojiler ve büyük bütçelerle çalışma şansına sahip olması: “Bu iş bölümü iyi işlerse sorun yok. İşlemediği noktada çatışmalar başlayabilir. Bu nedenle rolleri eşit bir şekilde dağıtmak olumsuzlukları engellemede iyi bir çözüm olabilir. CIO’ların IT departmanındaki dijital inisiyatiflerle ilgili olmaları ve CIO’lara engel olmak yerine kendilerini onların bir ortağı gibi görmeleri gerekiyor.”

Dışkaynak Kullanımından Sorumlu Başkan (Chief Outsourcing Officer)

Yeni teknolojiler daha önce işletme yeteneği olan şeyleri metalaştırıyor. Örneğin; veri tabanları artık bulutta barındırılıyor ve iş kollarına özel uygulamalar hizmet olarak sunulabiliyor. Uygulama geliştirme servisleri bile dışkaynak yoluyla temin edilip tasarruf amaçlanıyor. “Crossing the Chasm” kitabının yazarı Geoffrey Moore bunu şöyle açıklıyor: Düşük maliyetli tedarikçilerinizle rekabet etmeyin, onları güçlendirin. Bu amaçla CIO’ların “temel yetkinlikler” tanımını değiştirmesi gerekiyor. CIO’nun en önemli görevlerinden biri, neyin dışkaynak yoluyla, neyin içeriden temin edileceğine karar vermek olmalı. CIO’lar, tedarikçileri bir orkestra şefi gibi yönetirken, aynı zamanda güvenilirlik, performans ve güvenlik sağlama açısından da tutarlılık göstermeliler. Bu da zaman içinde CIO’ların, içerideki IT kaynaklarını bir kar merkezi ve tedarikçi portföyünün bir parçası olarak görmeye başlamalarını sağlayacaktır.

Bulut Teknolojilerinden Sorumlu Başkan (Chief Cloud Broker)

Buluta geçen işletmeler değil, işletmelerin verileri CIO’lar bu sorumluluğu üstlendiklerinde, ister özel, ister genel veya hybrid bulutta olsun, yapacakları değerlendirmelerde bulut uygulamaları, servisleri ve sağlayıcılarını yönetmede ustalaşacaklar. Ayrıca buluttaki verilerinin güvende olduğundan ve iyi yönetildiğinden emin olmaları da gerekecek. Bunu yapabilmek için çoklu yönetim araçlarından vazgeçip bulut ortamını bütünüyle yönetebilecekleri tek ve entegre sistemlere yönelmeliler. Bugüne kadar teknoloji bazlı sorunları ortadan kaldırmak için gereken çözümler ya dışarıdan satın alınıyor ya da IT departmanları tarafından geliştiriliyordu. Şimdi bulut, üçüncü bir seçenek daha sunuyor ve teknolojiden çok hizmet ilişkisi ön plana çıkıyor. Bugün hangi teknolojinin kullanıldığından çok, çözüm sunma konusunda işletmelerin hangi şirkete güveneceği önem kazanıyor. NetApp CIO Cynthia Stoddard, CIO’ların artık bambaşka bir çalışma ortamına sahip olduğunu belirterek şunları söylüyor: “SaaS, PaaS ve IaaS bize benzersiz çeşitlilikte uygulamalar sunarken, aynı zamanda eski sistemlere daha az bel bağlama seçeneği ve temel platformlara odaklanmadan kendi kendimize çözüm üretebilme fırsatı sunuyor. İhtiyaçlarımız büyüdükçe yeteneklerimizi de artırabiliyoruz. Maliyetlerin ihtiyaca göre değişebilir olması, güncellemelerin sabit hale getirilmesi ve personelin iş operasyonlarına odaklanmış olması, bizim daha çevik yeni hizmet ve teknolojiler geliştirebileceğimiz anlamına geliyor. Ancak bulutun gücünü gerçekten hissedebilmek için hareketi içselleştirmeniz gerekiyor. Ya gemiye binersiniz ya da arkada kalırsınız.”

İçgörü Sorumlusu (Chief Insight Officer)

Bugünlerde herkes büyük veri hakkında konuşuyor. CIO’lar, ancak ham veriye değer kattıkları takdirde bu popüler sözcüğü gerçeğe ve faydaya dönüştürmüş olacaklar. Günümüzde her geçen gün daha fazla veri toplayıp daha fazla veri tüketiyoruz; ama veri toplamak, veriyi verimli kullanmak anlamına gelmiyor. Bu nedenle CIO’lar artık kendilerini bilginin sağlayıcısı ve analisti olarak konumlandırabilirler. IT departmanları, bir işletmenin öngörü ve analiz sağlayan, şirketin geri kalanını akıllı kararlar vermeleri için uyarma işlevi gören bir istihbarat ajansı olarak çalışabilir. Birçok yönetici bunu takdir edecektir çünkü yöneticiler, Economist anketine göre, mevcut verileri kullanılabilir içgörülere çeviren bir araca sahip oldukları takdirde daha iyi kararlar verebileceklerini düşünüyorlar. McKinsey ise, büyük veri kullanımının, bireysel firmaların rekabetinin ve büyümesinin ana avantajını oluşturacağını söylüyor. Amazon.com, bugün veri analizinin iyi örneklerinden biri olarak görülüyor; çünkü satışının üçte biri, tüketicilerin satın alma alışkanlıklarına dair analizleri yürüten tavsiye motorundan geliyor.

İnovasyon Sorumlusu (Chief Innovation Officer)

CIO’lar için en büyük, belki de en cesur fırsatlardan biri, Chief Innovation Officer olmak ve yeni iş fırsatları ile birlikte yeni yöntemlere önderlik etmektir. Başka bir deyişle, CIO’lar, kendilerini IT mühendisliğinden işletme mühendisliğine taşıyabilirler. Economist Intelligence Unit’in yaptığı bir araştırmaya göre, CIO’lar, gelişmekte olan teknolojinin kendisine ve onunla birlikte gelen bilgiye büyük bir ilgi duyuyorlar. Aynı zamanda gelişmekte olan teknolojilere yapılan yatırımların, işletmelerine olumlu katkıda bulunduğunu bildiriyorlar. CIO’lar diğer birimlerin ortaya koyamadığı yeni fikirleri üretebilir ve yeni teknolojiyi kanatlandırabilirler. İşte bu yeni rol, CIO’ların üstlenmekten memnun oldukları bir rol. Günümüzde CIO’ların yarısı (yüzde 49) oyunun kurallarını değiştiren devrimsel inovasyonları desteklemek için iyi bir pozisyonda olduklarını söylüyorlar. Sadece yüzde 26’sı geçtiğimiz üç yıl içerisinde böyle bir konumda olduklarını dile getiriyorlar.

Nasıl değişmeli?

NetApp EMEA Teknoloji ve Strateji Direktörü Matt Watts’a göre, bu yeni fırsatları sahiplenmek isteyen CIO’lar için üç aşamalı bir yapı mevcut.İşe hayali bir boş sayfa ile işe başlayın.

1)     Kendinize “Bugün sıfırdan başlayabilseydim, IT’nin ne yapması ve ne yapmaması gerekirdi?” sorusunu sorun. Buluta veya verimli paylaşım altyapılarına hangi iş yüklerinin taşınacağını belirleyin. Operasyonel ve yasal gereklilikleri irdeleyin ama bunların, eylemsizliğin bir bahanesi olmasına izin vermeyin.

2)     Değer kaynaklarını belirleyin. IT’nin işlevini ve şirketinizi denetleyin. Yeni teknolojiler sizin için nasıl bir değer yaratabilir? Yüksek seviyede otomasyon ve özişlerlik sağlamanın yanı sıra, verimsiz süreçleri dijitalleştirmeye ve onlara yeniden hayata döndürmeye odaklanın.

3)     Akıllı yatırımlar yapın. Pilot projeler yürütün. Gelişen teknolojileri keşfedin. Açık kaynağı güçlendirin. Yeni kabiliyetlere yatırım yapın (Örn: NetApp’ta 24 milyon kayıtlı sorguyu dört haftadan 10.5 saate indirmek için Hadoop kullanılmıştı).

CIO’nun zorluğu

Gartner Group Başkan Yardımcısı Mark McDonald, “Dijital teknolojiler sonuç elde etmek için iyi bir platform sağlar. Ancak bu, sadece CIO’ların dijital değer bulmak için yeni rol ve davranışları kabul etmeleriyle işlerlik kazanır. CIO’ların dijital yenilikleri ve fırsatları toplayıp birleştiren, ürünlerden gelen değerler ve operasyonları işleyen yeni bir yaklaşıma ve çalışma programına ihtiyaçları var” diyor.

IT bütçeleri 2002’deki Dot.com krizinden büyük bir darbe aldığı için CIO’lar da iş felsefelerini “daha az bütçe ile daha çok iş yapma” olarak belirlediler. Ancak bugün yeni teknolojilerin devreye girmesiyle birlikte CIO pozisyonu, Maliyetleri Azaltma Şefliği’nden Bulut Simsarlığı’na ve yenilikçi müdür profillerine doğru bir eğilim göstermeye başladı. CIO’ların yeni hedefi, IT’yi şirketlere göre düzenlemek değil, IT’nin şirketleri yönlendirmesine izin vermek. Bu açıdan CIO’lar artık her şeyin tümüyle dijital olduğu yeni işletmeler çağında hepimiz için rehberlik edebilir ve rekabet avantajı yaratacak farklı çözümler ile işimize değer katabilirler. Çünkü önümüzde, gelişmekte olan mobil, büyük veri, sosyal medya ve özellikle bulut teknolojilerinden faydalanmak için yapılması gereken sağlam IT yatırımları var. Ancak Gartner’a göre IT bütçelerinin yüzde 63’ü bugün mevcut IT altyapılarına ayrılırken, sadece yüzde 16’sı yeni teknolojilere harcanıyor. Bir de bu rakamların tam tersi olduğunu ve görev tanımınız genişlediğinde neler yapabileceğinizi bir düşünün! Belki de “Chief Everything Officer”, yani “Her Şeyin Başkanı” unvanı için çoktan vakit gelmiştir bile…

CIO’ların yönetimdeki ilk 10 önceliği